Bić Moskala potrafiliśmy i to dosadnie. Wyrazem tego może być chociaż by zawziętość z jaką Rosjanie wypominają nam krzywdy, które doniosłością rozbrzmiewają bardziej w ich głowach aniżeli w faktach historycznych.[0]
 
Jedna z najwspanialszych batalii polskiego oręża jaką odnieśliśmy nad zdecydowanie gorzej zorganizowanym wojskiem carskim był Kłuszyn[1], jednak nie tylko Kłuszyn sprowadzał się do spektakularnych zwycięstw. Jednym z takich wygranych była także Połonka, a straty jakie ponieśliśmy w bitwie były zdecydowanie nieproporcjonalne do strat strony rosyjskiej[2].
 
Starcie miało miejsce 30 czerwca 1660 roku, czyli podczas wojny z Moskwą i u schyłku jednego z najbardziej wyniszczających konfliktów w naszej historii: „Potopu Szwedzkiego”[3]. Po podpisaniu pokoju Oliwskiego Polacy mogli skupić się na wojnie z Moskwą i pierwszą bitwą jaka odbyła się zaraz po zakończeniu konfliktu ze Szwecją była bitwa pod Połonką, dla Polaków zwycięska.
 
Przede wszystkim trzeba mieć na uwadze, że było to połączone zwycięstwo Polaków i Litwinów. Dowódcami armii Rzeczpospolitej był wielki hetman litewski Paweł Jan Sapieha i wojewoda ruski Stefan Czarnecki. Przeciwko nim stanął moskiewski dowódca, bojar Iwan Chowański zdobywca Grodna i oprawca ludności cywilnej w Zabłudowie, gdzie wymordowano ludność[4]. Jeden z jego zagonów również zdobył i spalił Brześć[5], także był to człowiek, który naraził się wielu panom Rzeczpospolitej i zapisał się krwawymi zgłoskami w historii ludności miast, które napadł.
 
Połonki co ciekawe, nie były jego jedyną klęską. Ostateczny cios w tej wojnie zadano mu w bitwie pod Kuszlikami, gdzie ostatecznie rozgromiono tego Moskala[6].
 

Polska ofensywa na wschód

 
Jest koniec Czerwca 1660 roku, po podpisaniu pokoju ze Szwedami w Oliwie rusza ofensywa Pawła Sapiehy, który atakuje Rosjan. W danym momencie Moskale zajmują większą część Wielkiego Księstwa Litewskiego i utrzymują swoją okupację na tych terytoriach[7].
 

 
Razem z Pawłem Sapiehą na Moskali szedł Stefan Czarnecki. Rankiem 28 Czerwca, polskie jednostki wojskowe maszerujące na Baranowicze, przeprawiły się przez rzekę Połonkę, na wschód od miejscowości Połonka. Zaraz po przekroczeniu rzeki, Polacy natknęli się na oddziały rosyjskie[8].
 
Skład wojsk był następujący. Po Polsko-litewskiej stronie łącznie znajdowało się około trzynaście tysięcy żołnierzy, oraz dwa działa[9]. Po stronie rosyjskiej, prawdopodobnie około dwadzieścia cztery tysiące żołnierzy i sześćdziesiąt dział[10]. Skład armii Rzeczpospolitej dzielił się mniej więcej na dziewięć tysięcy Litwinów i około cztery tysiące Polaków.
 

Bitwa

 
Kiedy Polacy zorientowali się, że znajdują się przed nimi przeważające oddziały wojsk moskiewskich, wycofano się żeby zająć pozycję odgradzającą Polaków od Rosjan. Przeprawiono się ponownie za rzekę i zaczęto przygotowania do stoczenia bitwy.
 
Polaków umieszczono na prawej flance, Litwini zostali rozmieszczeni na lewej, a środek razem z artylerią stanowił mieszaninę Polaków i Litwinów. Armia Rzeczpospolitej w przypadku utrzymania pozycji i przejścia do defensywy, miała strategiczną pozycję dającą jej przewagę nad Rosjanami w wypadku ataku, który był prawdopodobny biorąc pod uwagę przewagę liczebną Rosjan.
 
Wykorzystując swoją liczebność i wyraźną przewagę w artylerii, Rosjanie podjęli decyzje by zaatakować polskie pozycje i wykonać szturm przez rzekę. Fatalna decyzja z punktu widzenia taktyki wojennej, jednak możliwa do zrównoważenia stratami liczbowymi.
 
Rosjanie zostali przywitani ostrzałem dragonii oraz artylerii, by zostać zepchniętym do rzeki przez decydujący kontratak polskiej husarii. Widząc niepowodzenie pierwszego szturmu, Chowański zdecydował wycofać się i zaatakować lewą flankę litewską, licząc na słabszy opór. Ku jego zdziwieniu, Litwini opierali się równie zażarcie.
 
W czasie kiedy Litwini bronili się na lewej flance, Stefan Czarnecki po odepchnięciu Moskali w stronę rzeki, ruszył z atakiem husarii wspartej przez pancernych na ich lewe skrzydło siejąc masakrę w szeregach wroga, spychając kawalerię i odsłaniając rosyjską piechotę.
 

 
Wywołało to panikę wśród żołnierzy moskiewskich, a cała armia zaczęła powoli się rozpadać pod penetrującymi szarżami polskiej husarii.
 
Ucieczka i przerażenie zasiało falę zwątpienia wśród moskali i cała armia zaczęła uciekać w stronę Połocka. Litwini wybili setki Rosjan uciekających z pola walki. Polskie oddziały zmasakrowały przytłaczającą większość piechoty moskiewskiej, a niedobitki pojmano.
 
Chowańskiemu udało się uciec wraz z małą grupą kawalerzystów, by niedługo potem zostać ostatecznie rozgromionym przez wojska Rzeczpospolitej.